دهمین سالگرد کشته شدن دکتر نجیب الله

پنجم میزان (27 سپتامبر)، دهمین سالگرد کشته شدن دکتر نجیب الله، رییس جمهوری پیشین افغانستان به دست طالبان است.

طالبان در نخستین ساعات ورود به کابل، دکتر نجیب الله را کشتند و جسدش را در یک چهارراه آویزان کردند مردم کابل خزان سال 1375 خورشیدی را با اضطراب تصرف پایتخت توسط جنگجویان بنیادگرای طالبان آغاز کردند. دو سال از تشکیل این گروه در افغانستان می گذشت و طالبان پیش از کابل، شهرها و مناطق زیادی را تصرف کرده بودند. آوازه تفسیر سختگیرانه آنان از شریعت اسلامی و عملکردشان در شهرهای دیگر چون قندهار، هرات و جلال آباد به گوش مردم کابل رسیده بود و کابلی ها نیز با توجه به پیشرویهای سریع و پی در پی طالبان، حضور آنان را در پایتخت، دور از انتظار نمی دانستند. ی تردید این خبر نیز به مردم پایتخت رسیده بود که طالبان در چند سال گذشته شهرهای تحت تصرفشان را با آرامش نسبی حفظ کرده بودند، در حالی که کابل از نخستین هفته های پس از حضور مجاهدین، کمتر شبی را آرام گذرانده بودند. دنیای نو و کهنه طالبان طالبان پس از ورود به کابل حضور طالبان، ترکیبی از جهان کهنه و نو را در ذهنها تصویر می کرد. طالبان دستار پوش با ریشهای انبوه و چشمهای سرمه کشیده، سوار بر داتسونها و تویوتاهای مدل بالا، زمانی خیابانهای کابل را تسخیر کردند که همانگونه که سران و رهبران مجاهدین دست از جنگ کشیدند و شهر را ترک کردند، خورشید چهارمین روز میزان هفتاد و پنج نیز، در پشت کوههای غرب پنهان می شد. با وجود خارج شدن گروههای رقیب از شهر کابل، مردم این شهر، شب پنجم میزان را نیز با آرامش سپری نکردند و صدای انفجار و شلیک گلوله به طور پراکنده تا ساعات اولیه صبح شنیده می شد. نخستین اقدام صبح روز بعد، مردم با فریادهای جارچیانی از خواب بیدار شدند که آنان را به تماشای جسد آویخته دکتر نجیب الله، رییس جمهور سابق افغانستان در چهارراه آریانا فرا می خواندند. به گفته شاهدان عینی، جسد به دار آویخته دکتر نجیب الله در حالی که آثار ضرب و شتم پیش از کشتن در سر و صورتش مشاهده می شد و لباس محلی به تن داشت، از جایگاه پلیس ترافیک در چهارراه آریانا آویخته شده بود. از پایه دیگر جایگاه نیز، جسد احمدزی برادر جوان تر دکتر نجیب الله آویخته شده بود که آثاری از شکنجه و ضرب و شتم نداشت. طالبان در میان انگشتان بی حرکت و خون آلود دکتر نجیب الله، پول و سیگار گذاشته و بدین ترتیب، جسد او را به تمسخر گرفته بودند. دکتر نجیب الله چهارراه آریانا با ارگ ریاست جمهوری، جایی که دکتر نجیب الله شش سال در آن حکومت می کرد و دفتر سازمان ملل متحد که رییس جمهور سابق افغانستان از زمان سقوط حکومتش در سال 1371 خورشیدی، به مدت پنج سال در آن به سر می برد، فاصله کمی دارد. این چهارراه اکنون، ده سال پس از کشته شدن دکتر نجیب الله و پنج سال پس از سقوط طالبان، بیشتر به یک منطقه نظامی شبیه است. حصارهای امنیتی و سیمهای خاردار و حضور سربازان تا دندان مسلح ائتلاف ضد تروریسم و کمک به امنیت، چهارراه آریانا را از مسیر رفت و آمد مردم حذف کرده است. مردم چه می گویند؟ اما آیا مردم کابل اکنون و پس از ده سال، خاطره بامداد پنجم میزان را فراموش کرده اند؟ دکتر نجیب الله، اکنون چه جایگاهی در میان مردم دارد؟ برخی از شهروندان افغان معتقدند که او به خاطر پایداری در برگرداندن اراضی آن سوی خط دیوراند (خط مرزی مورد مناقشه میان افغانستان و پاکستان) کشته شد. برخی دیگر به این موضوع اشاره می کنند که دکتر نجیب الله، با وجود اینکه شش سال رییس جمهور افغانستان بود، ثروتی نیندوخت و پس از پایان حکومتش، خانواده اش در پاکستان و هند مهاجر شدند و حتی یک خانه هم از او برجای نماند. خاطره ریاست خاد بی تردید، اینها نماینده تصویر ذهنی تمام مردم از شخصیت و عملکرد دکتر نجیب الله نیست، نام این رییس جمهوری پیشین افغانستان، در مقطعی از تاریخ این کشور، با سازمان خدمات امنیت دولتی (خاد) و عملکرد آن گره خورده است. دکتر نجیب الله، در سالهای آغاز دهه شصت خورشیدی، رییس خاد بود که نام آن در ذهن برخی از مردم، خاطره شکنجه و کشتار جمعی مخالفان دولت را زنده می کند. برخی منتقدان می گویند که ریاست دکتر نجیب بر این سازمان، از زاویه های منفی شخصیت اوست که در ذهن مردم باقی مانده است. اما ده سال پس از کشته شدن دکتر نجیب الله، و با وجود سایه سیاهی که ریاست خاد بر تصویر ذهنی برخی شهروندان افغان از رییس جمهور فقید کشورشان برجای گذاشته است، امروزه همانگونه که عکسهای رییس جمهور کنونی کشور (حامد کرزی)، و شخصیتهایی مثل احمد شاه مسعود بر در و دیوار خانه های مردم آویخته است، تصاویری از دکتر نجیب الله رییس جمهور فقید نیز، دست به دست و خرید و فروش می شود. 'شهید' و 'قصاب' خیلی ها هم معتقدند که محبوبیت امروزی دکتر نجیب الله در میان برخی اقشار مردم، نوعی محبوبیت واکنشی، با توجه عملکرد حکومتهای پس از وی بود. دکتر نجیب الله پس از سقوط دولتش در بهار سال 1371 خورشیدی به بعد، همواره در دفتر سازمان ملل متحد در کابل به سر می برد. برخی از سران و رهبران مجاهدین، بعد از کشته شدن دکتر نجیب الله به دست طالبان، ادعا کرده بودند که قصد داشتند او را نیز با خود به خارج از کابل منتقل کنند تا از آسیب طالبان در امان باشد، اما خود او نپذیرفته بود. این ادعا، از سوی برخی نزدیکان دکتر نجیب رد می شود. به هر صورت، پس از ده سال، دکتر نجیب الله رییس جمهور پیشین افغانستان، برای برخی از مردم این کشور یک شخصیت ملی است که از او به عنوان "شهید" نام می برند و عکسها و فیلمهایش، در بازارها به فروش می رسد، در حالی که برخی از مردم، همچنان او را "قصاب کابل" و حکومتش را ادامه حکومت کودتا می دانند.